بلوچستان در گذرگاه تاریخ
یک مقاله و سفرنامه های گرانت، حاجی عبدن نبی و قشون کشی اسکندر
نویسنده، ویراستار و مترجم: هوشنگ نورائی
Baluchistan in the Passage of History
ISBN-13: 978-1541215931 (CreateSpace-Assigned)
ISBN-10: 1541215931
5.5″ x 8.5″ (13.97 x 21.59 cm) 208 pages
دسترسی به اطلاعات دست اول از منطقه ای که گذشتۀ آن بسیار ناشناخته مانده است بسیار ارزشمند است. از همین جهت مطالب این کتاب به زبان فارسی می توا ند قدمی در این را ستا باشد.
این کتاب شامل چهار بخش است. یک مقاله از نویسنده و مترجم و سه سفر نامه تاریخی است. مقاله در واقع مقدمۀ مناسبی در توضیح شرایط تاریخی وقوع دو سفرنامه گرانت و حاجی عبدن نبی (عبدالنبی) است. سفرنامه سوم هم تجربه عبور قشون اسکندر و فرمانده نیروهای دریائی او، نئارکوس است که به حدود دوهزار و سیصد سال قبل بر می گردد. همۀ بخش ها با مقدمه و جائی که لازم بوده است توضیحات نویسنده و مترجم همراه است.
مقالۀ بخش اول به توضیح شرایط تاریخی می پردازد که امپراطوری استعماری بریتانیا در منطقه بلوچستان جا باز کرد. در همان شرایط بود که مسافرت نامه های متعددی در مورد بلوچستان تهیه و انتشار یافت که اکنون به مثابه منابع اطلاعاتی ارزشمندی مورد استفاده قرار می گیرند. مسافرت نامه های کاپیتان گرانت، کریستی و پاتینگر، ماسون و حاجی عبدالنبی که همه در نیمه اول قرن نوزدهم یعنی تا اوایل سالهای ۱۸۵۰ تهیه شده بودند از این جمله اند. این مقاله به انگیزه ها و سیاست های بریتانیا برای ورود به این منطقه را توضیح می دهد. از آنجا که در این کتاب، دو سفرنامه گرانت و حاجی عبدالنبی گنجانده شده اند این مقاله می تواند آن وقایع را در متن تاریخی وسیعتری قرار بدهد.
بخش دوم به سفرنامه کاپیتان گرانت اختصاص دارد. سفرنامه گرانت که به سال ۱۸۰۹ میلادی تعلق دارد، تا آنجا که من اطلاع دارم، اولین سفرنامه هدفمند انگلیسی ها به این منطقه است و از این جهت اهمیت خاصی دارد. ولی همانطوری که می بینیم منطقه ای که او می پوشاند، محدود است و بخش هائی از منطقه غربی مکران را که در بلوچستان ایران واقع است، در بر می گیرد. با مقداری همپوشانی ولی در منطقه ای به مراتب وسیعتر و ارائۀ اطلاعاتی مفصل تر “سفرنامۀ بلوچستان و سند” پاتینگر است که یک سال بعد صورت گرفت. گرانت در سفرنامۀ خود عمدتاً بر شرایط جغرافیای نظامی اماکن اشاره می کند. نوشته انگلیسی گرانت کمتر جا افتادگی و اشتباه دارد و از همین جهت تشخیص مناطق جغرافیای در این سفر نامه راحت است.
بخش سوم به سفرنامۀ حاجی عبدن نبی (عبدلنبی یا عبدالنبی) اختصاص دارد که حدود ۳۰ سال بعد از مسافرت گرانت یعنی در سالهای 1838-1839 اتفاق افتاد. این سفرنامه با توجه به اینکه حاجی عبدالنبی به زبانها و فرهنگ منطقه و محل آشنا بود مطالب گوناگونی را می پوشاند. حاجی عبدالنی یک تاجر و ملای افغانی بود که با پدرش در بلوچستان زندگی کرده بود. سفر نامه حاجی عبدن نبی گویا در نسخه اصلی خود به فارسی بوده است که ستوان لیچ، که مستقیماً با برنزارتباط داشت، شخصاً و یا به وسیله فرد دیگری آن را مرتب و به انگلیسی ترجمه کرده بود. بر این اساس (به گفته خود ادیتور مجله انگلیسی) از ناخوانائی ها، و تلفظات گوناگون و یا غلط رنج می برد. گزارش مسافرت حاجی عبدن نبی از این جهت جالب است که بوسیله فردی تقریبا محلی، زیرک و جاه طلب تهیه شده که به خدمت انگلیسیان در می آید و حتی در آنزمان به او پاسپورت انگلیسی اعطا می شود. حاجی عبدالنبی بمثابه یک ملای سنی می داند که چکونه با مردم رابطه دینی و فرهنگی بر قرار کند و بمثابه یک تاجر شرایط اقتصادی و تجاری اماکن را ارزیابی کند و بعنوان فردی که از خصوصیات قدرتهای محلی و منطقه ای آشناست و مورد حمایت انگلیسی هاست برای اغلب حکام محلی فردی جذاب وحتی بسیار قدرتمند جلوه کند.
اما از این سفرنامه ها که حدود دویست سال قبل رخ داد بگذریم، سفرنامه نه بلکه داستان های قشون کشی اسکندر و نئارکوس است که هنگام بر گشت از هندوستان بیش از بیست و سه قرن قبل از سفرنامه های ذکر شده رخ داده بود. آریان تاریخ نگار روم باستان آنها را در تاریخ خود گنجانده است. مشکل است بتوان بین آنچه در آن زمان رخ داده بود و آنچه دویست سال قبل و یا حالا رخ می دهد رابطه ای روشن و مطمئن یافت. این بخش که از تاریخ آریان ترجمه شده است، با توضیحات مفصل مترجم همراه است. این مقاله عمداً در قسمت آخر آورده شد تا وسعت اطلاعات جدیدتر و ملموس تر کنونی را کمتر تحت الشعاع قرار بدهد ونگذارد خواننده ناخواسته در چاله ای بیفتد که بین گذشته دور و عصر جدید وجود دارد.
این کتاب در همه جا از آمازون amazon آمریکا، انگلستان ویا دیگر سایت های آمازون در اروپا قابل تهیه است. برای جستجو و دسترسی به سایت های آمازون از عنوان انگلیسی کتاب و یا اسم نویسنده به انگلیسی استفاده شود.
Baluchistan in the Passage of History By Hoshang Noraiee
مترجم و ویراستار و نویسنده کتاب دکتر هوشنگ نورائی است که بنام ایوب حسین بر نیز شناخته می شود.
او یک جامعه شناس است که اکنون بعنوان یک محقق مستقل کار می کند. قبل از این در دانشگاه های وست مینستر و لندن متروپولیتن به تدریس و تحقیق مشغول بوده است. حوزه های کنونی تحقیق او در زمینه های ناسیونالیسم و اسلام سیاسی است. اخیراٌ از او کتاب زیر به انگلیسی انتشار یافت.
Jihadism, Terror, Rivalries in the Middle East: ISIS, Hezbollahis and Taliban
From Tribune Zamaneh 16January 2017 https://www.tribunezamaneh.com/archives/115335
