نویسنده : هوشنگ نورائی (ایوب حسین بر)

بنا به گزارش «شریعت آنلاین» “اساتید جامعة الحرمین الشریفین چابهار روز شنبه 5 آبان با هیئتی از «مرکز استراتیژیک نهاد ریاست جمهوری» دیدار و گفتگو کردند، در این دیدار که مولانا مفتی محمد عیسی امیری حفظه الله، مولانا عبدالواحد بزرگزاده،  مولانا محمد روشندل و مولانا حافظ احمد سعید ملازئی حضور داشتند به بررسی ابعاد طرح «توسعه سواحل مکران» پرداختند.”

در این مورد موضع گیری مولانا ها عبدالواحد بزرگزاده و محمد عیسی امیری،  که هردو از روحانیون مدرسه دینی ا ند، درباره طرح «توسعه سواحل مکران»از جهاتی حاوی نکات قابل تعمقی است.  ولی مبانی چنین موضع گیری ای بهیچوجه قابل دفاع نیست. مولوی محمد عیسی  می گوید که مشکوک هستند و”اگر بنای توسعه سواحل مکران هدف قرار دادن هویت ملی و مذهبی ما می باشد پس این توسعه نیست بلکه این مرگ است”. این بر داشت ذات گرایانه از هویت  و پیوند ابدی آن با هستی و نیستی  حتما مورد ستایش گروههای دینی و ناسیونالیست های قومی  قرار می گیرد.  ولی مراجعه به دین  و قوم بعنوان بنیاد های مرجح  و أصول تغییر ناپذیر هستی اجتماعی بطور گسترده ای بر جداسازی و منجمد سازی هویت های جمعی  و مرزکشی هایی قرار دارند که بشدت مشکل زاست،  همانطور که تا حالا بوده  و رژیم جمهوری اسلامی ایران هم بشدت به آنها دامن زده است. در سطوح قومی و دینی شاید این یک واکنش  نسبت به سیاست های جمهوری اسلامی باشد ولی چون  جدا سازی انسانها را بر أساس دین و قوم تقدیس می کند در سطح دیگری در کهای نژادی و فرقه گرایانه دینی را گسترش  می دهد و به منابع تبعیض و تشنج  در میان مردم محل و منطقه (اینجا سیستان و بلوچستان مد نظر است) که ترکیبی از  سنی و شیعه و مذاهب دیگرند و هم بلوچ و سیستانی اند  و هم غیر بلوچ و غیر سیستانی، تبدیل می کند.

کسی که چنین نگرشی دین را، و در این مورد سنی حنفی دیوبندی را مبنای حرکتش می بیند شیعه، بهائی،  ذگری،  حتی غیردئوبندی؛  و مسیحی و هندو و سکولار ها و بی دینان و پیروان دیگر ادیان را مورد تبعیض قرار خواهد داد. کسی هم که از قومیت بلوچ حرکت کند هم غیر بلوچان مانند بیرجندی ها، کرمانیها وسیستانها و دیگران را به تبعض خواهد راند.  وقتی هم دین و قوم هر دو أساس اولیه چنین نگرشی باشند   و آنها بر سر چنین محصول هیبریدی توافق کنند  یعی اینکه ناسیونالیست دیندار یا دیندار ناسیونالیست باشند آنگاه مرز تبعیض حتی تنگتر می شود که تنها سنی  دیوبندی بلوچ را بعنوان “بومی” و یا خود ی  غیرآن را “غیر بومی” و بیگانه تلقی کند.

این پیش داوری ها مسله ساز است حتی اگر واکنش هایی احساسی نسبت به   بحران هائی باشد که سیاست های رژیم جمهوری ایجاد کرد است و به بی اعتمادی مردم بشدت دامن زده است. برای مردم منطقه برون رفت از این تنگناهای ضد دموکراتیک،  دین و قوم را نباید أساس  بر خورد قرار داد بلکه باید هرگونه تبعیض مبتنی بر دین و قوم  و یا ملیت را مردود دانست و این یک انتقاد جدی به خصلت رژیم جمهوری اسلامی هم هست.  مسلما در چهارچوب سیستم  موجود و یا رژیم کنونی وجود راه حل دموکراتیک و مشارکت معنی دار مثل کوبیدن آب در هاون است ولی  لازم است با درکی انتقادی از  توسعه   به استفبال توسعه رفت.

می توان گفت در شرایط موجود  مردم محل هیچ  ویا مشارکتی بسیار محدود  در تعیین سرنوشتشان دارند ونقش اشان  در تحولات و شرایط زندگی خویش تقریبا هیچ است . مردم منطق ساحلی از دسترسی مناسبی به آب شیرین محرومند،  فقر و بیکاری  و کپرنشینی بشدت گریبان اکثریت مردم زحمتکش منطقه را گرفته است و  محیط زیست بویرانی رفته و امکان انتخاب و یا عدم انتخاب آنها در مورد شیوه زندگی و عقاید  و ارزش های فرهنگی بشدت محدود شده است. در چنین حالتی نمی توان نسبت به پروژه هائی که همچنان مردم را کاملا به کنار می زنند و یا عبارت دقیقتر مورد  تبعیض و تحقیر قرار می دهند، و با  نیاز های آنها ارتباطی ندارند  و با مشارکت آنان تعیین و اجرا نمی شوند تردید نکرد. نمی توان از عدم و جود برنامه های پنهانی و توطئه گرانه که در شرایط  فقدان آزادی و مشارکت مردم منطقه  از هر قوم و دین و زبان و آیئنی که باشند، اجرا می شوند اطمینان حاصل کرد،  بویژه  وقتی که مسؤلبت این پروژه ها در دست وزارت دفاع باشد که طبعاً به هر برنامه ای خصلتی نظامی و امنیتی می دهد  و با توجه به تجربیات گذشته  به احتمال زیاد لایهٔ دیگری به  نا امنی موجود اضافه می کند.

    تنها از طریق مشارکت فعال و دموکراتیک و مطالعات جدی و علمی  و با توجه به ابعاد متفاوت توسعه در سطوح اقتصادی آموزشی، سیاسی، امنیت اجتماعی و فقرزدائی و محیط زیستی می توان به طرح و اجرای  پروژه هائی  مناسب و موفق دست زد که همه مردم منطقه نسبت به آن إحساس تعلق داشته باشند. برنامه هائی که بدور از ماجراجوئی ها و توطئه گری های امنیتی با شفافیت مورد بررسی و مطالعه قرار بگیرند.

 با توجه به مجموعه گسترده ای از مسائل انسانی و محیط زیستی و مناسبات بشدت تبعیض آمیز و ضد دموکراتیک  که به آنها اشاره شد    توسعه ای که همیشه  و بمراتب گسترده تراز این بدان نیاز هست  ازمعنی واقعی، پایدار  و متعادل خویش تهی می شودوعمدتاً در خدمت تداوم روابط اقتدارگرایانه، سلطه جویانه و تبعیض آمیز در آمده و می تواند بحرانهای انسانی و محیط زیست را بمرحله حادتری سوق دهد.

نویسنده: دکتر هوشنگ نورائی (ایوب حسین بر) استادسابق دانشگه در انگلستان و اکنون محقق مستقل

ابتدا در تریبون زمانه در تاریخ  ۱۴ آبان ۱۳۹۷ منتشر شد.